Bürokratik Kültür 1 _{Yönetsel Değerlerin Toplumsallaşma Sürecindeki Temelleri}

Yapıt, Türk kamu yönetiminde egemen olan bürokratik kültürün temel yönetsel değerlerinin tanımlanması, bu yönetsel değerler bazında üst düzey bürokratların genel eğilimlerinin betimlenmesi ve bu eğilimlerin nedenlerinin açıklanmasına yönelik görgül bir araştırmanın bulgularını içermektedir. Çalışmada; merkezdeki 80 kamu kuruluşunda müsteşar, genel müdür ve daire başkanı düzeyinde görev alan 331 bürokrata 1994-1995 yıllarında uygulanan anket sonucunda elde edilen verilerden, öncelikle bürokratlarımız için anlamlı ve geçerli yönetsel değer boyutları türetilmiştir. Daha sonra, türetilen yetkecilik, benmerkezcilik, adanmacılık ve pragmatizm boyutlarından bürokratlarımızın genel olarak düşük düzeyde yetkeci ve benmerkezci, orta düzeyde pragmatist ve yüksek düzeyde adanmacı eğilimler taşıdıkları bulgulanmıştır. Ardından, bürokratların bu eğilimlerinin nedenleri, sosyal beğenirlik etkisini kontrol ederek, onların ailesel, eğitimsel, örgütsel ve biyolojik niteliklerini dikkate alarak ekolojik bir yaklaşımla açıklanmaya çalışılmıştır. Yapıtta; bu amaçla, öncelikle bürokratların toplumsallaşma sürecindeki evrelerin hangi değer eğiliminin oluşumuna ne derece katkıda bulunduğu göreceli olarak analiz edilmiştir. Bu analiz sonucunda, bürokratlarımızın sözkonusu değerleri genellikle örgütsel yaşamdan önceki aile ve okul ortamında edindiği ancak, ailesel, eğitimsel, örgütsel ve biyolojik etmenlerin etkileme derecelerinin ele alınan değer boyutuna göre değişebileceği gözlemi aktarılmaktadır. Çalışmada daha sonra, bu dört eğilimin, temel etmenleri bulunmaya çalışılmıştır. Buna göre, bürokratların sosyal beğenirlik eğilimine, cinsiyetine, yetiştikleri ailenin biçimine, siyasal eğilimine, yetiştikleri coğrafi bölgeye, yükseköğrenim gördükleri yerleşim merkezine, öğrenim düzeyine, uzmanlık dalına ve görev süresine bağlı olarak yetkecilik, benmerkezcilik, adanmacılık ve pragmatizm eğilimlerinin değiştiği belirlenmiştir. Son olarak, bu dört değer boyutu bazında kendi içinde homojen ancak birbirinden farklı bürokrat grupları tahminlenmeye çalışılmıştır. Buna göre bürokrat nüfusumuzda yetkecilik, benmerkezcilik, bireycilik ve pragmatizm değerlerine eğilimli eril bürokratlar, insancıllık, çevremerkezcilik, adanmacılık ve normativizm değerlerine eğilimli dişil bürokratlar ve bu iki grup arasında bulunan ılımlı bürokratlar biçiminde üç farklı grup bulunmaktadır ve bu gruplar yönetsel değerleri yanı sıra toplumsallaşma süreçleri açısından da birbirlerinden farklılaşmaktadırlar. Yapıtta ayrıca ulaşılan bulgular, daha önce yapılmış benzer çalışmaların bulgularıyla karşılaştırılmış ve ülkemizdeki yönetim/örgüt yazını ve kamu yönetimi pratiği açısından ne anlam taşıdığı irdelenmiştir. Son olarak, bu alanda yapılacak çalışmalar için de önerilerde bulunulmuştur.