Berlin-Bağdat Demiryolu

"Sean McMeekin, I. Dünya Savaşı tarihi alanında bir klasik kaleme almış..." Norman Stone Berlin-Bağdat Demiryolu, I. Dünya Savaşı'nın en önemli noktalarından birini ele alıyor: Dünya hâkimiyeti mücadelesindeki Almanya ve Osmanlı İmparatorluğu ilişkisi. Trablus'tan Kâbil'e uzanan bir coğrafyada ajanlar, arkeologlar, maceracılar ve askerlerin yer aldığı, savaşın gidişatını belirleyen gelişmeler ufuk açan bir bakış açısıyla değerlendiriliyor. Merkezinde döneminin en büyük projelerinden Berlin-Bağdat Demiryolu olan bu araştırmada, Süveyş Kanalı harekâtı ve Çanakkale cephesi gibi Türkiye tarihinde özel yeri olan konular ayrı bir titizlikle irdeleniyor. O gün Sarıbayır tepelerinde Mustafa Kemal yetkinliğinde bir kumandanın bulunuyor olması, Osmanlıların ve Almanların başına konmuş bir talih kuşudur. Sonrasında Osmanlı 5. Ordu'sundaki 19. Tümen'i komuta eden Mustafa Kemal, aslında Anzak Koyu'na yaklaşık 8 km uzaklıkta, Boğaz'ın en dar yerinin yukarısında, batı kıyısında yer alan Maydos yakınlarındaki Bigali'deki redif birliği karargâhındaydı. Yarımadanın Saros Körfezi'ne bakan kuzey tarafında karaya çıkma olduğuna dair aldığı duyumlar üzerine Bolayır'a doğru apar topar yola çıkan Liman von Sanders, bir İngiliz yanıltma harekâtının oyununa gelmişti. Liman, İtilaf güçlerinin karaya çıkışını yanlış değerlendirmişti, ama Mustafa Kemal'in Conk Bayırı'nda aldığı inisiyatifin önemini hemen idrak edip, onu demir haç nişanıyla ödüllendirdi. Mustafa Kemal, 1 Haziran 1915'te albaylık rütbesine yükseltildi. Enver Paşa'nın kıskançlığı, Osmanlı basınının Mustafa Kemal'in kahramanlıklarına yer vermesini engellese de, Atatürk efsanesinin tohumları Gelibolu'da sağlam bir şekilde atılmış oldu.